یکی از شاخه‌های پزشکی که آسیب‌های وارد شده به اندام‌های حرکتی، عضلات، مفاصل و غضروف‌ها، ستون فقرات و سایر بخش‌های بدن را درمان می‌کند، ارتوپد نام دارد. یکی از مرسوم‌ترین و موثرترین روش‌های درمان، عمل جراحی ارتوپد است.
انواع عمل جراحی ارتوپدی مختلف است و با توجه به ناحیه درد و شدت آسیب دیدگی از هم تفکیک می‌شوند. با هدف پاسخ به سوال اینکه جراحی ارتوپد چیست و چه انواعی دارد، سعی کردیم تعریف عمل جراحی ارتوپد و همچنین در کنار آن معرفی چند مورد از مهم‌ترین انواع عمل جراحی ارتوپدی را برایتان شرح دهیم.
مهم‌ترین عناوین مقاله
انواع عمل جراحی ارتوپدی
انواع مختلفی از عمل جراحی ارتوپدی وجود دارد که پزشکان در آن سعی می‌کنند اندام‌ها و عضلات آسیب‌دیده را درمان کنند. منظور از انواع عمل جراحی ارتوپدی در واقع محدود‌ه‌ای از بدن است که مورد عمل جراحی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال عمل جراحی ستون فقرات، شانه، دست، پا و غیره.
در این بخش از مقاله قصد داریم به‌طور کامل و جامع مبحث عمل جراحی ارتوپدی را پوشش دهیم و اسامی انواع عمل های جراحی ارتوپدی را به همراه توضیحات تکمیلی خدمت شما ارائه دهیم.
1- جراحی ستون فقرات
ستون فقرات مسئول انتقال پیام مغز به سایر بخش‌های بدن است و اصطلاحاً به آن مرکز کنترل اعصاب بدن میگویند. در صورتی که ستون فقرات بدن انسان دچار بیماری و آسیب شود، می‌تواند بر تعادل و انتقال پیام‌های عصبی تاثیر بگذارد. جراحی ستون فقرات به چند دسته تقسیم می‌شود که در ادامه هر کدام را نام می‌بریم و توضیح کوتاهی خدمت شما ارائه می‌کنیم:
- فیوژن: گاهاً پیش می‌آید که مهره‌های ستون فقرات ثبات خود را از دست دهند و حرکت‌های غیر عادی داشته باشند. در عمل جراحی فیوژن پزشکان چند مهره را باهم جوش می‌دهند تا از این دست حرکات مهره‌ها جلوگیری شود.
- دیسککتومی: برخی مواقع فشاری روی دیسک بین مهره‌ای وارد می‌شود که در عمل دیسککتومی هدف بر این است این فشار را کاهش دهند. این فشار وارده، منجر به درد می‌شود که در پی آن بیماری به نام فتق دیسک نمایان می‌شود. بنابراین در عمل دیسککتومی سعی پزشکان در این است که در واقع بیماری فتق دیسک کمر و دردهای نشی از فشار اعصاب را درمان کنند.
- لامینکتومی: یکی از استخوان‌های مهره ستون فقرات که لامینا نام دارد در عمل لامینکتومی جراحی می‌شود و بخشی از آن را برمی‌دارند تا فشاری که بر روی اعصاب ستون فقرات و بخش‌هایی از نخاع وجود دارد، کاهش پیدا کند.
سایر جراحی‌های ستون فقرات شامل مواردی چون جراحی تنگی کانال نخاعی، آرتروپلاستی ستون فقرات و سایر موارد می‌شود. مهم‌ترین و رایج‌ترین جراحی‌های ارتوپدی ستون فقرات همان لامینکتومی، فیوژن و دیسککتومی هستند که توضیح دادیم.
2- جراحی تعویض مفصل
جراحی تعویض مفصل یکی از جراحی‌های سخت و حساس ارتوپدی است که حتماً باید توسط یک متخصص ارتوپدی انجام شود. شاید برایتان سوال باشد که در این جراحی چه چیزی را با مفصل تعویض می‌کنند؟ مفصل طبیعی و دارای مشکل را بر می‌دارند و یک مفصل مصنوعی جایگزین آن می‌کنند. این نوع عمل جراحی ارتوپدی عموماً برای تعویض مفصل ران و زانو انجام می‌شود. مفصل مصنوعی از چه جنسی است؟ مفصل مصنوعی در واقع از جنس فلز، پلاستیک و سرامیک ساخته می‌شود و گاهاً به روش تزریق پروتز نیز انجام می‌شود.
3- جراحی شانه ، دست و زانو
در جراحی ارتوپدی شانه ، دست و زانو از روشی به نام آرتروسکوپی استفاده می‌کنند. پزشکان و متخصصان با استفاده از دوربین کوچکی که آرتروسکوپ نام دارد مشکلات مفصلی این اندام‌ها را تشخیص می‌دهند و برای درمان آن اقدامات لازم را پیگیری می‌کنند. آنها ابتدا سطح مفصل را سوراخ می‌کنند و این لوله‌های حاوی دوربین را در آنها وارد می‌کنند. به همین طریق مشکلات مفصلی دست و شانه و حتی زانو را تشخیص می‌دهند. البته فقط مفاصل نیستند که مورد بررسی قرار می‌گیرند؛ در این عمل پزشکان به بخش‌هایی نظیر غضروف‌ها، تاندون‌ها و سایر استخوان‌های اطراف دقت می‌کنند.
4- جراحی دیسک
یکی دیگر از انواع عمل جراحی ارتوپدی جراحی دیسک کمر و گردن است. در این جراحی از تکنیک‌هایی که در بخش ستون فقرات نام بردیم (لامینکتومی و دیسککتومی) نیز استفاده می‌کنند. اگر خاطرتان باشد گفته بودیم که یکی از مشکلات موجود در ستون فقرات، فتق دیسک کمر است که با استفاده از جراحی دیسککتومی برطرف می‌شود. در این مورد نیز همان گونه عمل می‌کنند حال با کمی تفاوت!
در واقع دیسک در بین مهره‌ها و استخوان‌های ستون فقرات بدن انسان قرار دارد. زمانی که دیسک ستون فقرات چه در بخش کمر و چه گردن دچار فتق یا بیرون زدگی شوند، در واقع مشکلاتی نظیر درد و التهاب را بوجود می‌آورد که درمان آن جراحی دیسک است. به برداشتن فتق دیسک کمر، عمل جراحی دیسک کمر و به برداشتن فتق دیسک در ناحیه گردن طبعاً عمل جراحی دیسک گردن میگویند.
5- جراحی استئوتومی
یکی از مشکلاتی که زیر مجموعه بیماری‌های مربوط به ارتوپدی است، تغیی رشکل استخوان‌ها نام دارد. تغییر شکل استخوان‌ها؟ یعنی چه؟ ببینید گاهی اوقات پیش می‌آید که استخوان تغییر شکل دهد، علت آن هم می‌تواند مواردی از قبیل ساییدگی استخوان، فشار زیاد بر مفاصل و آرتریت باشد. این اتفاق تنها تغییرات ظاهری نیست، بلکه مشکلاتی در عملکرد صحیح اندام‌های متصل ایجاد می‌کند. به منظور رفع چنین مشکلاتی از عمل جراحی استئوتومی استفاده می‌کنند تا شکل و عملکرد استخوان‌ها اصلاح شود و به حالت بهینه خود برگردد.
6- جراحی جوش خوردن استخوان
یکی از شیوه‌های عمل جراحی ارتوپدی جوش دادن استخوان‌ها و برخی از مهره‌های بدن است. در عمل جراحی ستون فقرات که به آن اشاره کردیم، یکی از روش‌های جراحی همین جوش دادن مهره‌های بی‌ثبات بود که به عمل فیوژن معروف است. عمل فیوژن استخوان یا همان عمل جوش خوردن استخوان برای پیوند استخوان آسیب‌دیده یا شکسته‌شده استفاده می‌شود.
در این عمل پزشکان ابتدا استخوان مصنوعی یا مواد جایگزین را در ناحیه موردنظر متصل می‌کنند. پس از گذشت مدتها این استخوان‌ها به یکدیگر جوش می‌خورند و در واقع به یک استخوان واحد تبدیل می‌شوند که منجر به بهبود عملکرد استخوان‌های بدن شود. البته ممکن است برای اینکه این جوش خوردن استخوان به درستی انجام شود از پلاتین و موارد مشابه استفاده کنند.
مهم ترین اصطلاحات ارتوپدی
شاید برخی از شما عزیزان بخواهید اطلاعات کامل‌تری در مورد رشته ارتوپدی بدست آورید که در این مسیر نیازمند دانستن اصطلاحات تخصصی رشته ارتوپدی هستید. در لیست زیر می‌توانید این اطلاعات را بررسی کنید.
- آرتروز: یک نوع التهاب مفاصل که منجر به درد و سفی می‌شود.
- آرتروسکوپی: یک شیوه عمل جراحی ارتوپدی که از یک دوربین کوچک به همین نام استفاده می‌کنند.
- دیسککتومی: یکی از انواع عمل جراحی ارتوپدی که در آن بخشی از دیسک بین مهره‌ای را بر می‌دارند که باعث درد و فشار بر اعصاب می‌شود.
- فیوژن: یک شیوه دیگر از انواع عمل جراحی ارتوپدی که در آن چند استخوان را به هم جوش می‌دهند.
- لامینکتومی: بخشی از استخوان مهره را برای کاهش فشار روی نخاع و اعصاب بر می‌دارند.
- کایفوپلاستی: تزریق ماده‌ای خاص برای درمان شکستگی‌های مهره‌های بدن
- وربروپلاستی: یک شیوه دیگر همانند کایفوپلاستی
- تنگی کانال نخاعی: تنگ شدن فضای داخل ستون فقرات که باعث فشار بر نخاع یا اعصاب می‌شود.
- پلاتین: صفحه فلزی برای تثبیت شکستگی‌ها به استخوان متصل می‌شود.
- پیچ: ابزار فلزی برای نگه‌داشتن استخوان‌های شکسته یا تثبیت ایمپلنت‌ها
- آرتروپلاستی: جراحی تعویض یا بازسازی مفصل، معمولاً برای مفاصل زانو، لگن یا شانه
- تنوسینوویت: التهاب غلاف تاندون که به دلیل استفاده بیش از حد یا عفونت ایجاد می‌شود.
- منیسک: غضروف نیمه‌هلالی در زانو که به جذب ضربه و تثبیت مفصل کمک می‌کند.
- آسیب روتاتور کاف: آسیب به مجموعه‌ای از تاندون‌ها و عضلات شانه که باعث تثبیت و حرکت آن می‌شوند.
- اسکولیوز: انحنای غیرطبیعی ستون فقرات که به شکل C یا S ظاهر می‌شود.
- پوکی استخوان: کاهش تراکم و قدرت استخوان‌ها که خطر شکستگی را افزایش می‌دهد.
- گچ‌گیری: استفاده از گچ یا مواد دیگر برای تثبیت استخوان یا مفصل پس از شکستگی
- دررفتگی: زمانی که مفصل از موقعیت و حالت طبیعی خارج می‌شوند.
- فیزیوتراپی: روش درمانی برای تقویت عضلات، بهبود حرکت و کاهش درد
- تاندونیت: به دلیل فعالیت زیاد تاندون‌ها ملتهب می‌شوند.
رشته ارتوپدی چیست
بطور کل اگر بخواهیم از نظر علمی بگوییم رشته ارتوپدی یک رشته‌ای در علم پزشکی است که به مطالعه بیماری‌های مربوط به اندام‌های حرکتی و ستون فقرات بدن می‌پردازد. در رشته ارتوپدی از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند تا هرگونه بیماری، درد، تورم و التهاب، شکستگی و کوفتگی عضلات حرکتی بدن را درمان کنند.
روش‌های نظیر روش طبی و سنتی، عمل جراحی ارتوپدی (که انواع عمل جراحی ارتوپدی را در بخش‌های پیشین شرح دادیم) و یک سری اقدامات و فعالیت‌های خاص ورزشی جهت بهبود و توان بخشی بدن در ارتوپدی مورد استفاده پزشکان قرار می‌گیرند.
شاید برایتان سوال باشد که نام دیگر ارتوپدی چیست؟ ریشه انگلیسی واژه ارتوپدی Orthopaedics و نام دیگر و فارسی شده آن اَرتاپزشکی است. واژه‌های یونانی orthos و paidíon در کنار هم ترکیب شدند معنی ارتوپد را تشکیل دادند. این کار را فردی به نام نیکولا آندری در سال 1741 انجام داد.
کار اصلی متخصص ارتوپد یا پزشک ارتوپد چیست؟
برایتان سوال است که پزشک ارتوپد چیست یا کیست؟ دکتر ارتوپد کسی است که مسئولیت تشخیص و درمان مشکلات استخوانی ، عضلانی و مفصلی را برعهده دارد. کار اصلی متخصص ارتوپد بررسی بخش‌های مختلفی نظیر استخوان‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها ، مفاصل و غضروف‌ها و برخی از اعصاب است. پزشک ارتوپد ابتدا باید تشخیص دهد که بیماری چیست و سپس در مرحله دوم به سراغ اقدامات درمانی برود. حال بهتر است بدانیم که چه روش‌هایی برای تشخیص مشکلات ارتوپدی وجود دارند؟
- معاینه‌های فیزیکی و چشمی
- بررسی پرونده‌ها و پیشینه‌های پزشکی اشخاص
- سی تی اسکن
- اشعه ایکس
- MRI
- سایر آزمایش‌های تخصصی
از طریق چنین روش‌هایی که ذکر کردیم پزشکان کار تشخیص مشکلات ارتوپدی افراد را انجام می‌دهند؛ سپس به فکر درمان می‌آیند. درمان‌ها صرفاً عمل جراحی ارتوپدی نیست، ما در این مقاله انواع عمل جراحی ارتوپدی را معرفی کردیم.
سایر درمان‌هایی مانند مصرف داروها و انجام حرکات فیزیوتراپی نیز وجود دارد که در صورت نیاز پزشکان استفاده می‌کنند. پیشنهاد می‌شود قبل از اینکه در نواحی اندام‌های حرکتی و ستون فقرات دچار آسیب‌های مختلفی شوید، به فکر اقداماتی باشید که منجر به پیشگیری از این بیماری‌ها می‌شود.
اولین عمل جراحی ارتوپدی در ایران
تا سال 1341 هیچ انجمن متمرکز و فعالی در زمینه ارتوپدی در ایران مشغول به کار نبود. تا اینکه در اواخر این سال اولین انجمن جراحان ارتوپدی در ایران بنیان‌گذاری شد. در همان دوران تا قبل از شروع جنگ تحمیلی و انقلاب در واقع اولین عمل جراحی در ایران و پشت بند آن انواع عمل جراحی ارتوپدی به تعداد زیاد انجام شد.
البته این انجمن منحل شد و چند سال بعد با تلاش‌های مکرر پزشکان ارتوپد مجددا یک انجمن شکل گرفت. هم اکنون جراحی ارتوپدی در ایران بسیار فعال است و به شیوه‌های متعدد و با علم به‌روز دنیا انجام می‌شود.
نکات مهم در مورد عمل جراحی ارتوپدی
مهم ترین نکته در مورد جراحی ارتوپد این است که شما باید یک دکتر پنجه طلا ارتوپد و با تجربه‌ای را انتخاب کنید؛ چرا که انواع عمل جراحی ارتوپدی نیازمند دانش و تخصص و تجربه زیادی است و بسیار عمل حساس و سنگینی در واقع شناخته می‌شوند.
نکات مهم دیگری نظیر مشاوره‌ها و آمادگی‌های پیش از عمل جراحی ارتوپدی است که توسط پزشکان انجام می‌شود. همچنین بعد از عمل جراحی نیز باید یک سری از حرکات فیزیوتراپی و توان بخشی در برنامه قرار گیرد. پس از عمل عضلات و استخوان‌های بدن به شدت ضعیف می‌شوند که با انجام حرکات توان بخشی باید به تقویت آنها پرداخت.
جمع‌بندی
مقاله حاضر با هدف شرح و توضیح انواع عمل جراحی ارتوپدی نگارش شد و در آن سعی کردیم به خوبی تمام انواع جراحی‌ها را توضیح دهیم. همچنین توضیحات در مورد اینکه رشته ارتوپد چیست نیز ارائه دادیم. در کل می‌توانیم نتیجه گیری کنیم که انواع عمل جراحی ارتوپدی مختلف است و هرکدام بخش‌های خاصی از بدن را برای درمان یک مشکل خاص هدف قرار می‌دهند.
